Metro Aviatorilor sutiyuq samananamanta lluqsispa puririrqani Arcul de Triumfkama – el Arco de Triunfo, rumanu simipi– huknin kaq munumintu 
ñawpaq pachamanta kachkan kikin llaqtapa chawpinpi barrio de embajadas sutiyuqpi, kaytam tukuy kusikuywan Bucarestmanta runakuna sutichinku “uchuk Parischa”. Chaymanta manam karuchu, yaqa wakin kuwadrakunapi kachkan calle Intrarea Peru, kayqa nin “Peruman yaykuna”, hinaspa, chaychallapi Peru suyuman yaykusqahina kakuni, chaypipuni huk hunanchata rikuni chayta rikuspa yachani allin kaq kitiman chayasqayta. Chaymanta Mama Marya Eugeniyawan, Perupa Kachasqanwan tupanaypaq. Paymi huk sumaq q’ala allquta, ayriwa killapi (abril) kay watapi rantikurqa.
Perupa kachasqan wasiman yaykuspa purtikunmanta huk sumaq q’ala allquta qawani, kayqa phawayllaña lluqsimun, chupachanta kuyuchispa runa chayamuqta riqsinanpaq. Hinaspa chayllapi, huk mitrukunallapi sayarirqa, pirwana unanchapa kaspin sispanpi. Llapa suyukunapa yaqa huknin akllasqa chimpuhina sayarirqa ñuqanchikpa pirwanu kayninchikrayku. Allin chayamuq kamachisqayqa Killapunin karqa, Perumanta q’ala china uchuk allqucha, Perupa kachasqan wasiman chayarqa kaypi tiyananpaq kay chawpi watamantapacha. Killaqa qawapayawan hinaspa allinta astawan qawawananpaq asuykamuwan, chaymanta kusikuyllawan phawayllaña pasapun hinaspa qunqayllamanta sayarispa muyurirqa yaqa waqyawastinhina paywan pukllananypaq.
Marya Eugeniya, Perupa Kachasqan Rumaniyapi, wakin sispanpi suyukunapipas manayá payqa Perumanta ñawpaq yachaynillantachu munakun aswanyá ancha kallpanwan tukuy kaq patrimuniyu kultural nisqanta chaninchachispa astawan riqsichin. Kay tukuyta ruwan llamkayninmantapacha Perupa Kachasqanhina, ichaqa allinta ruwan yuyaysapa kaspa, chaymi Perupa Kachasqan Wasita sumaqta allichasqa, huk kiti Perupa suyunrantihina kananpaq.
“Kaypi wakin muyblikuna kaq gubiyirnu pirwanupam” nispa Marya Eugeniya willawarqa. “wakinkunaqa ñuqapam, kay kuwadrukunahina, sumaqyachikunapashinam”, makinta maywispa qawachiwarqa llapa chaypi kaq allichaqkunata, chaykamataq hatun wasipa yaykunanpi tiyakurqaniku huk sumaq tiyanakunapi, Kuskumanta mantunkunawan qatasqa karqa. Chimpanchikpi chawpi uchuk misapa qawanpi iskay siramiyukuna kultura Muchikamanta karqa.
Huknin mitrukunamanta, huk sumaq wayta chakramanta, Killaqa Perupa Kachasqan Warmita qawapayarqa chaykamataq pay nimuwarqa: “Killaqa ancha kallpasapam, kay punchawkunaqa chirichkaptinpas, q’ala kaspapas, manam payta chirinchu tukuy punchaw phawaykachaptin tukuy lawman”. Chaynayá, Killaqa huk sumaq wasiyuq, wayta chakrayuqwan karqa, chaypim pay tukuy kallpanta saqirqa phawaykachaspa, ichaqa manayá chayllachu, astawan chaypi kaq runakunapa kuyayninta chaskispa kusisqallaña kakurqa, chaynayá watukuq runakunapapas sapa punchaw Pirwanu Kachasqa wasiman riptinku.
Marya Eugeniyaqa llapa animalkunata kuyapayan. Manam Killallachu iskay allquwanpas kakuqmi, kaykunaqa Dachshund layan, huknin uchuk chapuyuq huknintaq chukru chapuyuqpas. Huknin kaqqa Belgica llaqtamanta huknintaq huk pirwana ayllumanta hamun, ancha kuyaq kay q’ala laya allquta, paykunawanmi Marya Eugeniya masihina anchata riqsinakunku.
“Perumanta q’ala allqukuna Peru suyumanta lluqsinanpaqqa Ewrupakama ancha sasan wakin allqukunamantaqa” Marya Eugeniya chayta willawarqa. “Perumanta uchuk allquchata q’ala layamanta apakamuyta munarqani ichaqa mana atirqanichu llapa akllasqa tramitakuna paykunata apamuyta munaspa. Kultura ruwayninpi maypi Perupa Kachasqan wasiqa karqa, riqsinakurqaniku q’ala allqu uywaqkunawan Ewrupapi. Chaynam Killaqa wasiman chayamurqa.”
Killa (kikin suti: Sechura Quilla Pazzda) paqarirqa kay watapi, iskay chunka kimsayuq punchawpi (23) ayriwa killapi (abril) huk q’ala allqu uywaq wasipi Republika Checapi, kayqa tiqsimuyupi ancha riqsisqam. Kay china allquchapa sinchi kaynin, sumaq kayninpas nimuwan imayna paykuna llamkanku tukuy yachayninwan, tukuy kallpanwan, kaykunatam ñuqa rikurqani allqu uywaq wasikunapi Republika Checapi.
Art design by Alessandro Pucci.
© 2018 APPP – ADPP
Chaymi, mana imatapas niymanchu, Marya Eugeniya willawaptin imaynam sapa kuti allqu uywaq runakuna tapupayanku china allquchanmanta, imaynam kachkan hinaspa futukunatapas mañakunku chayta yachanankupaq. Hinaspa tukuy timpu chaypi kachkanku, ichapas umpanankupaq imayna allqukunata uywana allin kanankupaq.
Killaqa manam kuyasqa maskutallachu aswan wakin runakunawan chaypi llamkaq Marya Eugeniyawan, Kultura Perwanapa huk utqalla qallarichiqmi, ¡huk chiqan allqukunamanta Perupa kachasqan. Hinaspa, chayhinapas kaspa, Killaqa huk ñawpaq china q’ala allqucha Perupa Kachasqan Wasipi, ñataq warmipa utaq qaripa.
“Sapan kaq pirwanu runakuna ñuqanchikpa Perupa Kachasqan wasipi kuyanku suyunkuta hinaspa chaninchanku ñawpaq yachayninchikta atisqankuhina, uqarisqa sunqunwan” chayta niwan Marya Eugeniya. Killaqa kay kachasqa wasipa partinmi, chaymi kulturanchikta riqsichin. Sapa punchaw ima ruwanakunamanta huk suyukunamanta hamuq ufisiyalkunata chaskinankama, Killaqa Perupa rantin karparispa isturiyanchikta, ñawpaq kawsaqninchikta anchata qawachin.
Sut’illan kachkan, Marya Eugeniyaman allqukunapa chawpinpi kayqa anchata munakun, kunantaq, Perupa Kachasqanhina, Perumanta q’ala china allquchanwan astawan munakun. “Ñuqapaqqa ichapas ancha kusan Perumanta huk q’ala allquwan kayqa” chayta nimuwan. “Q’ala allqu laya allinninwan, sumaq kayninwan, q’ala kayninwanpas, kaykunawan runakunaqa utirayaspa tapusunki maymantam kanku nispa. Chay ratuqa kusan Perumanta kay ancha ñawpaq q’ala allqumanta willanaypaq, kaykuna manaraq inkakuna kaptinku kawsarqanku Kultura Vicuswan, Chavinwan Mochewanpas kuskachakuspa. Chayta willawanchik wakukuna, sumaq allichaqkuna, musika ruwaqkunaps, chaymanta inkakunamanta. Hinaspa hina willarqani imayna kay kuyasqa allqukuna Apukunapa aqnananankunapi allin karqanku, hinallataq kuwirpun k’uñi kaspa riwma unquyta hampinku. Chaynallataq kunan yachanqaku Chan Chanta utaq Señor de Sipanpa Aya wasinta rispa, turistakunata chaskinqaku sumaq kayninwan kay q’ala allquchakuna, paykunaqa ñawpaq kulturapa partinmi”.
Rimananchikqa usyachkaptinku ñuqa tapurqani sichus pay wakin runakunaman kunanman huk maskuta pirwanata munanmanku. “Arí, chiqanpuni, ichaqa sichus paykuna kuyayninwan, tukuy timpunwan uywanmanku. Kay allquchakunaqa ancha kuyaysapam kaspa, uywaqninta kusikuyllanta quyta munanku, chayllatam munanku. Chaynallataq, ña kunanqa Patrimuniyu Kultural Nasiyunpa kaspa, allin kanman allqu uywaqninkuna sapa kuti astawan yachanmanku imayna allqukuna kawsanku”.
Perupa Kamachisqan warmimanta, killamantapas rakikuspa, ñuqa nikuni: kayqa, huk sumaq isturiyapa qallariyllanmi. Killaqa ancha maltaraqmi kachkan hinaspa chaypi kasqanmanta Perumanta allqu kamachisqahina kachkan Rumaniapi. Kunanpas utaq qipamanpas, mayman Marya Eugeniyapa llamkayninwan, kuskata, apanqaku; tupasqan runakunata yachachinqaku kay ñawpaq q’ala allqu kawsayninmanta. Hinaspa paywan huk ratu kuskachakuspa kanmanku, ichapas chayna munachinmanku Perumanta huk q’ala allquchata kawsayninkupi.
© 2018 APPP – ADPP
Bucarestpa Arko del triunfonkama kutinaypaq purirqani hamutaspa, ancha allin kay watakuna q’ala allqupaq karqa tukuy tiqsimuyupi riqsichisqanrayku. Chaynallataq hamutarqani ancha allin kanman sichus wakin qawa suyukunapi astawan mirachikwan Perupa identidad kultural nisqanta, kaypaqyá Perupa kachasqa runakuna tiqisimuyupi kaqllata ruwanmanku Perupa kachasqan warmipahinata Rumaniyapi hinallataq Perumanta allqu kachasqanta rantinmanku Killapa sayayninhinata.
APPP – ADPP (Association pour la protection du patrimoine péruvien – Asociación de defensa del patrimonio peruano)
Qawaykuy:
¡Pirwana uña china allqucha tukuy kuyayninta Pirwana Embajadaman apaykun!
